Психология

Маориф як ҷаҳони азимест, ки самтҳо, намудҳо ва шаклҳои зиёд дорад.

Тарбияи фарзандон аз тарбияи коргарон ва дигар калонсолон фарқ дорад↑. Тарбияи гражданию ватандӯстӣ аз тарбияи динӣ ва ё ахлоқӣ, тарбия аз бозомӯзӣ, худомӯзӣ як соҳаи хеле махсус аст. Аз лиҳози ҳадафҳо, услуб ва технология, таҳсилоти анъанавӣ ва озод, тарбияи мард ва зан фарқ мекунад ↑.

Аксар вақт навишта мешаванд, ки таълим як фаъолияти мақсаднокест, ки барои ташаккул додани системаи хислатҳои шахсият, муносибат ва эътиқод дар кӯдакон пешбинӣ шудааст. Чунин ба назар мерасад, ки таълим ҳамчун як фаъолияти мақсаднок на ҳама таълимот, балки танҳо як навъҳои он ва ҳатто навъҳои хоси он нест. Хамаи падару модарон фарзандони худро ин ё он тарз тарбия мекунанд, сарфи назар аз он, ки на чандон калонсолон берун аз кор ба фаъолияти максаднок кодир нестанд. Фарзандони худро тарбия мекунанд, вале на мақсад, балки тасодуфӣ ва бетартибона.

Тарафдорони таълими ройгон баъзан чунин тезисро ба миён мегузоранд, ки гуё маориф начандон бад аст, барои бачахо танхо таълим хуб аст. «Маърифат ҳамчун ташаккули дидаю дониста одамон аз рӯи намунаҳои маълум, бесамар, ғайриқонунӣ ва ғайриимкон аст. Ҳуқуқи таҳсил кардан вуҷуд надорад. Бигзор кӯдакон бидонанд, ки онҳо чӣ фоида доранд, аз ин рӯ бигзор онҳо худро тарбия кунанд ва бо роҳи интихобкардаи худ бираванд. (Толстой). Яке аз сабабҳои чунин ақида дар он аст, ки муаллифони чунин мавзеъҳо таълими зарурӣ, кофӣ ва таваккалро фарқ намекунанд.

Одатан, тарбия маънои тарбияи ошкоро ва бевосита - тарбияи равонашударо дорад. Худатон хуб медонед, ки ин чӣ гуна аст: падару модар кӯдакро ҷеғ зада, ба пеши худ гузошта, ба ӯ мегуфтанд, ки чӣ хуб асту чӣ бад. Ва бисёр вақтҳо... Бале, ин ҳам имконпазир аст, баъзан ин танҳо лозим аст. Аммо шумо бояд донед, ки тарбияи волидайн чӣ гуна аст - яке аз шаклҳои душвортарини он ва натиҷаҳои он дар дасти бетаҷриба (яъне бо волидони оддӣ) пешгӯинашаванда аст. Шояд он коршиносоне, ки мегӯянд, ки ин гуна тарбия умуман зараровартар аз фоида аст, аз ҳад дур рафта истодаанд, вале дуруст аст, ки такя ба «Ҳамеша ба фарзандам мегуфтам!», боз ҳам бештар «барои ин ӯро сарзаниш кардам!». — манъ аст. Такрор менамоем: тарбияи бевосита, рочеъ-мондашуда кори хеле душвор аст.

Чи бояд кард? Нигаред ↑

Аммо, ба гайр аз таълими бевосита, дигар намудхои таълим низ вучуд доранд. Оддитарине, ки аз мо саъю кушишро талаб намекунад, тарбияи табий, тарбияи стихиявй: аз хаёт тарбия кардан аст. Дар ин раванд ҳама иштирок мекунанд: ҳамсолони фарзандони мо сар карда, аз кӯдакистон ва таблиғоти равшани телевизион ва интернети тобовар ... ҳама чиз, ҳама чизест, ки кӯдакони моро иҳота мекунад. Агар шумо хушбахт бошед ва фарзанди шумо дар атрофаш муҳити оқилона, одамони шоиста дошта бошад, ба эҳтимоли зиёд фарзанди шумо як инсони шоиста ба воя мерасад. Дар акси ҳол, натиҷаи дигар. Ва муҳимтар аз ҳама, дар ҳар сурат, шумо барои натиҷа масъул нестед. Шумо барои натиҷа масъул нестед.

Ба шумо мувофиқ аст?

Таълим аз рӯи ҳаёт самараноктар аст, аммо таҳти назорати шумо. Чунин буд системаи А.С.Макаренко, чунин аст системаи маорифи анъанавӣ дар Қафқоз. Дар ин гуна тарбия бачахо ба як системаи хакикии истехсолй, ки дар он чо хакикатан кор мекунанд ва дар хакикат заруранд, барпо карда мешаванд ва дар рафти хаёту мехнат худи хает ва мехнат онхоро бино ва тарбия мекунад.

Дин ва мазҳаб