«Он чи ки барои сайёра фоиданок аст, барои мо хуб аст», — мегуянд шахрсозон. Тибқи як пажӯҳиши ширкати байналмилалии муҳандисии Arup, шаҳрҳои сабз амнтар, одамон солимтар ва некӯаҳволии умумии онҳо баландтар аст.
Тадқиқоти 17-солаи Донишгоҳи Эксетери Бритониё нишон додааст, ки афроде, ки дар канораҳои сабзу хуррам ё манотиқи сабзи шаҳрҳо зиндагӣ мекунанд, ба бемориҳои равонӣ камтар майл доранд ва аз зиндагии худ қаноатмандтар эҳсос мекунанд. Ҳамин хулосаро як таҳқиқоти классикии дигар тасдиқ мекунад: бемороне, ки ҷарроҳӣ шудаанд, агар тирезаҳои ҳуҷраи онҳо ба боғ нигоҳ кунанд, зудтар шифо меёбанд.
Солимии равонӣ ва тамоюлҳои хашмгин бо ҳам зич алоқаманданд, аз ин рӯ шаҳрҳои сабз низ нишон доданд, ки сатҳи ҷиноят, зӯроварӣ ва садамаҳои автомобилӣ камтар аст. Инро бо он шарњ медињад, ки ваќти дар њаракат ва муошират бо табиат сарфшуда, хоњ сайру гашт дар боѓ бошад ва хоҳ велосипедсавор пас аз кор, ба одам ёрї мерасонад, ки бо эњсосоти манфї мубориза барад ва ўро камтар конфликт кунад.
Майдонхои сабз ба гайр аз таъсири умумии солимгардонии психологй боз як хусусияти ачоиб доранд: онхо одамро бештар рох гаштан, дави пагохирузй, велосипедронй ва машгулиятхои чисмонй дар навбати худ ба нигох доштани саломатии чисмонии одамон мусоидат мекунанд. Масалан, дар Копенгаген тавассути сохтани хатсайрҳои велосипедронӣ дар саросари шаҳр ва дар натиҷа, баланд бардоштани сатҳи саломатии аҳолӣ имкон пайдо шуд, ки хароҷоти тиббӣ 12 миллион доллар кам карда шавад.
Ин занчири мантикиро инкишоф дода, тахмин кардан мумкин аст, ки хосилнокии мехнати ахолии аз чихати рухй ва чисмонй солим баландтар аст, ки ин боиси баланд шудани дарачаи некуахволии халк мегардад. Масалан, исбот карда шудааст, ки агар шумо дар идо-раи идора нихолхоро гузоред, он гох хосилнокии мехнат 15 фоиз зиёд мешавад. Ин падидаро назарияи барқарорсозии таваҷҷӯҳ дар солҳои 90-уми асри гузашта олимони амрикоӣ Рейчел ва Стивен Каплан шарҳ медиҳанд. Мохияти назария аз он иборат аст, ки муошират бо табиат барои бартараф кардани хастагии равони, баланд бардоштани дарачаи консентрат ва эчодкорй кумак мерасонад. Тачриба нишон дод, ки як-ду руз саёхат ба табиат кобилияти одамро дар халли вазифахои гайристандартй 50 фоиз зиёд мекунад ва ин яке аз хислатхои серталабтарин дар чахони муосир мебошад.
Технологияҳои замонавӣ ба мо имкон медиҳанд, ки минбаъд пеш равем ва на танҳо вазъи инсон ва умуман ҷомеаро беҳтар кунем, балки шаҳрҳоро аз ҷиҳати экологӣ тозатар гардонем. Навовариҳои мавриди назар пеш аз ҳама ба кам кардани истеъмоли энергия ва об, баланд бардоштани самаранокии энергия, кам кардани партовҳои карбон ва коркарди партовҳо марбутанд.
Ба хамин тарик, холо «сетхои интеллектуалй» фаъолона инкишоф меёбанд, ки онхо имкон медиханд, ки истехсол ва истеъмоли кувваи электр аз руи эхтиёчоти хозира идора карда шавад, ки ин самараи умумиро баланд бардошта, ба бекористии генераторхо рох намедихад. Илова бар ин, чунин шабакаҳоро метавон ҳамзамон ба манбаъҳои доимии энергия (шабакаҳои барқӣ) ва муваққатӣ (панелҳои офтобӣ, генераторҳои шамол) пайваст кард, ки ин имкон медиҳад, ки иқтидори захираҳои барқароршаванда ба ҳадди аксар расонида шавад.
Тамоюли дигари рӯҳбаландкунанда афзоиши шумораи мошинҳое мебошад, ки бо сӯзишвории биологӣ ё нерӯи барқ кор мекунанд. Мошинҳои электрикии Tesla аллакай бозорро босуръат забт мекунанд, бинобар ин метавон баҳс кард, ки дар тӯли якчанд даҳсола партовҳои гази карбон ба атмосфераро ба таври назаррас коҳиш додан мумкин аст.
Навоварии дигар дар сохаи наклиёт, ки бо вучуди фантастикии худ аллакай вучуд дорад, системаи наклиёти автоматии шахей мебошад. Автомобилхои хурди электрикие, ки бо роххои барои онхо махсус чудо карда шудаанд, харакат мекунанд, гурухи пассажиронро дар хар вакт бе истгох аз пункти А ба пункти В бурда метавонанд. Система пурра автоматӣ шудааст, мусофирон танҳо макони таъинотро ба системаи навигатсионӣ нишон медиҳанд ва аз сафари комилан экологӣ лаззат мебаранд. Тибқи ин принсип, ҳаракат дар фурудгоҳи Ҳитроуи Лондон, дар баъзе шаҳрҳои Кореяи Ҷанубӣ ва Донишгоҳи Вирҷинияи Ғарбии ИМА ба роҳ монда шудааст.
Ин навовариҳо сармоягузории назаррасро талаб мекунанд, аммо иқтидори онҳо бузург аст. Инчунин мисолҳои ҳалли бештари буҷавӣ мавҷуданд, ки бори урбанизатсияро ба муҳити зист коҳиш медиҳанд. Инҳоянд танҳо чанде аз онҳо:
— Шаҳри Лос-Анҷелес тақрибан 209 чароғҳои кӯчаро бо лампаҳои каммасраф иваз кард, ки дар натиҷа сарфи энергия 40% ва партовҳои гази карбон 40 тонна кам шуд. Дар натича шахр хар сол 10 миллион доллар сарфа мекунад.
— Дар Париж хамагй дар давоми ду мохи кори системаи кирояи велосипед, ки нуктахои он дар тамоми шахр вокеъ гардидаанд, кариб 100 кас хар руз зиёда аз 300 километр масофаро тай кардан гирифт. Оё шумо тасаввур карда метавонед, ки ин ба саломатии инсон ва муҳити зист чӣ гуна таъсири бузург мерасонад?
— Дар Фрайбурги Германия 25 фоизи тамоми энергияи аз тарафи ахолй ва корхонахои шахр истеъмолшаванда аз хисоби пусидани ахлот ва партовхо хосил мешавад. Шаҳр худро ҳамчун «шаҳри манбаъҳои алтернативии энергия» муаррифӣ мекунад ва энергетикаи офтобиро фаъолона инкишоф медиҳад.
Хамаи ин мисолхо бештар аз илхомбахшанд. Онҳо исбот мекунанд, ки инсоният дорои захираҳои зарурии зеҳнӣ ва технологӣ мебошад, то таъсири манфии онро ба табиат ба ҳадди ақал расонад ва дар айни замон саломатии рӯҳӣ ва ҷисмонии худро беҳтар созад. Чизҳо хурд ҳастанд - аз сухан ба амал гузаред!